Hij werd geboren op 7 augustus 1883 te Strijen als zoon van Jozef van Coevorden (1848-1913) en Roosje Kleinkramer (1850-1926). Ruben was het derde kind in een acht kinderen tellend gezin. Ruben en zijn zus Rebekka (Berta) bleven in Strijen wonen a. De zussen Sientje, Martha en Elizabeth vertrokken naar Amsterdam en de broers Alexander, Simon en Philippus naar resp. Middelburg, Den Haag en Haarlem.

Ruben trouwde op 2 mei 1912 in Strijen met Sophia de Jong (1889-1943).

Zij werden ouders van: Jozef Salomon (John), geboren 15 april 1914, Rachel Roosje (Cilla), geboren 27 mei 1915, Roosje Annette (Roosje), geboren 1 december 1916 en Salomon Jakob (Sally), geboren 14 november 1918.

Inmiddels had slager Ruben in 1917 het woonhuis/winkel  en de achtergelegen slachterij, op de hoek van de Kerkstraat en de Nieuwstraat gekocht van winkelier Jacob Haas. In 1925 werd het pand gedeeltelijk vernieuwd, inclusief een nieuwe erker. Ruben verkocht ‘kosjer’ vlees. Vlees van dieren, die op rituele wijze waren geslacht.  Veel rundvlees ging per bode naar de Joodse gemeenschap in Rotterdam. Varkensvlees was uiteraard taboe. 

In 1939 verkocht Van Coevorden het woonhuis/winkel (en de achtergelegen slachterij) aan slager Wijnand in ‘t Veld. Ruben, zijn vrouw en zus Berta gingen wonen aan de Achterstraat nr. 10. 

De vier kinderen verlieten het ouderlijk huis en vertrokken ook naar Amsterdam, waar ze een beroep konden doen op de zussen van hun vader.

Cilla vertrok als zeventienjarige in 1932 naar Amsterdam en werd procuratiehouder in textiel bij de firma Slager en Schilo. Roosje woonde vanaf 1938 in Amsterdam en werkte als privé-secretaris bij de kofferfabriek Holland (de fabrikant van de bekende vierkante blauwe KLM-koffertjes).

John vertrok in de jaren dertig naar Amsterdam en studeerde medicijnen aan de Universiteit van Amsterdam. Hij trad tussendoor op als jazzpianist om zijn studie te verdienen.

Sally volgde zijn broer John en voltooide ook zijn studie medicijnen.

Nadat Ruben de slagerij had verkocht was er tijd genoeg om kinderen en familie te bezoeken in Amsterdam.

10 mei 1940

En toen brak de oorlog uit. Van Coevorden en zijn vrouw liepen op 10 mei 1940 op en neer in de Achterstraat, jammerlijk te huilen, aldus Piet Vermeulen (de toen elfjarige buurjongen). Zij begrepen goed dat er een andere tijd zou aanbreken. Er werden voor Joden steeds meer beperkingen opgelegd. Hun bewegingsvrijheid werd beperkt, in Amsterdam werden in 1941 al razzia’s gehouden. Op 15 september 1941 verschenen er plakkaten ‘Verboden voor Joden’. Ook op café De Rover aan de Achterstraat in Strijen (tegenover hun huis) was zo’n plakkaat zichtbaar. Vanaf 7 november 1941 was het niet meer mogelijk om zonder verlof of reisvergunning te reizen of te verhuizen. Alle vrijheid werd ingeperkt, persoonsbewijzen voor Joden moesten van een ‘J’ voorzien zijn en op 2 mei 1942 werd de Verordening waarbij het dragen van de Jodenster verplicht werd gesteld, van kracht. Die ster moest altijd zichtbaar en in het openbaar gedragen worden. En dan werd op 5 juni 1942 ook nog een volledig reisverbod voor alle Joden van kracht. Spontaan de kinderen en familie in Amsterdam bezoeken was niet meer mogelijk. 

Ruben was in het bezit van een ‘Sperre’, een document dat tijdelijke vrijstelling van deportatie verschafte, de reden: ‘vader van Van Coevorden, chirurg N.I.Z.’.

De verstrekte vrijstelling had altijd het bijschrift ‘bis auf weiteres’ dat aangaf dat de vrijstelling slechts tijdelijk van aard was.

Ruben, zijn vrouw en Berta zullen zeker op de hoogte geweest zijn dat zus Martha en haar man, broer Alexander en zijn vrouw en hun kinderen alsook de dochter van zus Sientje in het najaar van 1942 waren opgepakt en op transport gesteld naar Westerbork. 

Ruben van Coevorden was  goed bevriend met J. de Ruiter, sigarenwinkelier in Strijen en besprak met hem de mogelijkheid om onder te duiken. De Ruiter nam contact op met Piet Bouwman, machinist op het gemaal ‘Overwater’ dat buiten het dorp aan de Waleweg lag, met de vraag of het mogelijk zou zijn om daar onder te duiken. Wat De Ruiter niet wist en Bouwman hem niet vertelde, was dat er op dat moment al twee Joodse onderduikers uit Den Haag, te weten Joseph Wolf en Sientje Bobbe, verbleven. In december 1942 vertrokken Ruben, zijn vrouw en zus Berta, in het geheim naar het gemaal ‘Overwater’. Niemand wist waar ze waren gebleven en volgens de Persoonskaart zouden ze op 23 februari 1943 ingeschreven zijn op het adres Waterlooplein 8, het adres van zijn zus Elizabeth en haar man Simon Corper.

Hun dochter Cilla was verloofd en haar verloofde werd opgepakt in mei 1943. Cilla liet haar verloofde niet alleen gaan en samen werden zij op 20 mei 1943 ingeschreven in Westerbork. Op 25 mei 1943 ging het transport verder naar Sobibor, waar zij direct na aankomst op 28 mei 1943 werden vergast. Zouden haar ouders geweten hebben van haar arrestatie en deportatie naar Westerbork?

Arrestatie

Vele maanden ging het goed, tot op 21 juni 1943 plotseling twee SD-agenten bij het gemaal ‘Overwater’ in Strijen voor de deur stonden. Zij kwamen voor Joseph Wolf en Sientje Bobbe en in plaats van twee Joden konden zij er vijf arresteren en ook Piet Bouwman werd opgepakt. De toen 14-jarige Piet Vermeulen kan het zich nog goed herinneren: ‘In 1942-1943 ging ik naar de ambachtsschool in Oud-Beijerland. Het trammetje van de RTM reed toen nog. Op zekere dag ging ik van school naar huis, met de tram van Oud-Beijerland-Rotterdam, moest ik op de Blaaksedijk overstappen op de tram naar Strien.

Op de ‘Blaak’ aangekomen sprong ik uit de tram op het perron, pardoes bijna in de armen van mijnheer en mevrouw Van Coevorden en Berta. Ze stonden klaar om in te stappen, Blaaksedijk-Rotterdam. Ze huilden en keken vreselijk benauwd. Geen wonder, ze werden op de hielen gevolgd door een paar Duitsers, met het geweer in de aanslag. Je kunt wel begrijpen, dat ik als jong ventje, oud genoeg om te weten wat hen te wachten stond, vreselijk geschokt was. Hoogstwaarschijnlijk ben ik de laatste Strijenaar geweest die de familie Van Coevorden, onze hooggeachte buren, levend gezien heb’.

De SD-agenten brachten Van Coevorden, zijn vrouw en zus naar het politiebureau te Leiden en zij werden vervolgens op transport gezet om via Amsterdam in Westerbork te belanden.

Zij werden opgevangen in Barak 97 – een slaapbarak die oorspronkelijk bij het schooltje hoorde maar nu tijdelijk was ingericht om de grote stroom van mensen te herbergen.

Op 29 juni 1943 vertrok de trein naar Sobibor en aan boord waren Ruben van Coevorden, zijn vrouw Sophia en zus Berta. Direct na aankomst op 2 juli 1943 werden ze vergast.

Ruben Salomon van Coevorden mocht 59 jaar oud worden en een massagraf werd zijn deel.

Hoe verging het de kinderen van Ruben en Sophia van Coevorden

• Zoon John (5 april 1914) dook onder en overleefde de oorlog. Hij werkte als chirurg en was gespecialiseerd in operaties aan de bloedvaten. Hij overleed in 1977 in Lausanne, 83 jaar oud.
• Dochter Cilla (27 mei 1915) werd vergast op 28 mei 1943 in Sobibor, evenals haar verloofde.
• Dochter Roosje (1 december 1916) zat ondergedoken en werd in Amsterdam opgepakt en overgebracht naar Westerbork. Op 3 maart 1944 zag ze daar haar broer Sally nog. Op 31 juli 1944 werd ze vergast in Auschwitz.
• Zoon Sally (25 december 1924) werd opgepakt en via Westerbork naar Bergen-Belsen gedeporteerd. Hij werd op 30 juli 1944 bevrijd uit dat kamp en overleefde de oorlog. Hij werd in Amsterdam een toonaangevend arts/specialist in de chirurgische oncologie. Sally overleed in 2013 op 94-jarige leeftijd.

Vergeten is Ruben Salomon van Coevorden niet, zijn naam en gedachtenis leven voort op:

• Joods monument 1940-1945 ‘Nooit weer’, Strijen 
• Voor het pand Kerkstraat 62 ligt een Stolperstein met zijn naam
• Nationaal Holocaust Namenmonument, Amsterdam

Bronnen

• Dekker, Loek e.a., Oorlog in de Hoeksche Waard 1940-1945 (Heinenoord 2015)
• Strijen 1940-1945, in opdracht van de gemeente Strijen (1985)
• Strijen in Oorlogstijd, Strijen in Historisch Perspectief (1995)
• Veld, C. In ’t en P. van den Broek, De Joodse Gemeenschap – Strijen in Historische perspectief  (1992)
• https://wo2-hoekschewaard.nl/herdenking/2017-dodenherdenking-korendijk/
• https://www.joodsmonument.nl/nl/page/122758/ruben-salomon-van-coevorden

laatst bijgewerkt: 9 januari 2025