Skip to main content

Oranjehotel

Het Oranjehotel was de bijnaam van de Polizeigefängnis in het huis van bewaring in Scheveningen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het Oranjehotel stond onder beheer van de Sipo-SD (Sicherheitspolizei – Sicherheitsdienst).
De illegale kranten Vrij Nederland en De Vrije Pers noemden de naam Oranjehotel al in het voorjaar van 1941 in de berichtgeving, als eerbetoon aan de vele opgesloten verzetsmensen en dit anonieme gedicht werd door het verzet verspreid: 

In deze bajes / zit geen gajes / maar Hollands glorie /potverdorie

Ruim 25.000 mensen zaten tussen 1940 en 1945 opgesloten voor verhoor en berechting. 

Zij werden gearresteerd vanwege uiteenlopende daden van verzet, van het luisteren naar Radio Oranje tot het plegen van aanslagen tegen Duitsers en economische criminaliteit, zols diefstal en zwarte handel.

Mensen uit alle lagen van de bevolking, militairen, studenten, arbeiders, kunstenaars, ambtenaren, politici, geestelijken, mannen, vrouwen en kinderen. Maar ook Joden, Jehova’s Getuigen, Roma en Sinti. De meesten werden veroordeeld tot straffen in Duitse kampen of gevangenissen. Tijdens de verhoren werden martelingen niet geschuwd om gevangenen te laten spreken.

Het dagelijks leven was hard en aan strenge regels gebonden. Gevangenen leefden in voortdurende angst, omdat het onderzoek en de langdurige verhoren konden leiden tot deportatie naar een concentratiekamp of de doodstraf. Zo werd het luisteren naar de Engelse radio gezien als een misdaad van verzet en daarvoor werden strenge veroordelingen uitgesproken.

Via het, inmiddels beroemde, poortje van de gevangenis verlieten de gevangenen ‘s vroeg het Oranjehotel op weg naar concentratiekampen zoals kamp amersfoort of kamp vught of naar executieplaatsen elders, zoals de Waalsdorpervlakte.

Op 6 mei 1945 werd het Oranjehotel bevrijd en konden de gevangenen de vrijheid tegemoet gaan. Het Nederlandse leger in de persoon van Majoor Weber kreeg de leiding over het complex dat lange tijd gebruikt werd in het kader van de Bijzondere Rechtspleging, waarbij Duitse oorlogsmisdadigers, maar ook Nederlandse collaborateurs en NSB’ers werden gevangen en berecht. Majoor Weber speelde een belangrijke rol bij het bewaren van de oorlogsgeschiedenis. Hij stelde een boek samen op basis van persoonlijke verhalen van gevangenen in het Gedenkboek van het Oranjehotel. Hij stelde ook de monumentale Doodenboeken samen, als eerbetoon aan ruim 730 gevangenen die in de oorlog het leven lieten.

Sinds 2019 is het een herinneringscentrum en museum.

Bronnen

Laatst bijgewerkt 4 april 2025