Hij was geboren op 7 augustus 1866 te Oud-Beijerland als zoon van Nathan van den Berg (1834-1892) en Betje Kuhn (overleden 1908). Nathan en Betje trouwden op 24 december 1861 in Oud-Beijerland en Jacob groeide op in een groot gezin met negen kinderen, vier meisjes en vijf jongens. Jakob werd leraar wiskunde op de Ambachtschool in Oud-Beijerland 

Van een bruiloft komt een bruiloft

Rosalina, de zus van Jakob, trouwde in 1904 met de Amsterdammer Isaac Aaron Kleerekoper, de broer van Jakob’s latere echtgenote.

Jakob van den Berg en Alida Kleerekoper trouwden op 19 juni 1905 in Oud-Beijerland. Het paar ging wonen in het door Jakob aangekochte pand aan de Molendijk nummer 40 in Oud-Beijerland. Daar werd op 5 juli 1906 hun dochter Elizabeth geboren: zij bleef enig kind.

Dochter Bets behaalde haar HBS-diploma aan de Rijks HBS in Oud-Beijerland, tegelijk met Jaap Burger (1904-1986), de latere PVDA-politicus en minister, en Jakob Kleinkramer uit Strijen. Na haar middelbare school vertrok Bets naar Amsterdam en voltooide daar haar rechtenstudie. 

De bezetter heeft beperkende maatregelen voor Joden in petto

Dochter Bets werd advocate op het advocatenkantoor van Jaap Burger in Dordrecht, maar in 1941 mocht ze als Jodin geen praktijk meer uitoefenen voor niet Joden.

Zij kreeg een baan bij de juridische afdeling van de Joodsche Raad in Amsterdam. Dit werk gaf haar een Sperre, waardoor ze ‘bis auf weiteres’ werd ontzien van deportatie. Bets kreeg een tip dat haar ouders niet veilig meer zouden zijn in Oud-Beijerland en dat betekende het vertrek van Jakob en zijn vrouw uit Oud-Beijerland, waar ze niet meer zouden terugkeren.

Jakob en Alida werden 17 oktober 1942 per auto naar Amsterdam gereden. Joden mochten immers niet meer vrij met het openbaar vervoer reizen. Zij vonden onderdak in het Joodse rusthuis Beth Menoucha/Beth Sjalom aan de Plantage Middenlaan 48. Ze arriveerden ziek en lagen eerst nog vier weken in het ziekenhuis, zo vertelde Bets in een radio-interview. Zij dachten veilig te zijn in Amsterdam, maar het noodlot sloeg toe, ook voor Jakob van den Berg en zijn vrouw Alida.

Opgepakt in Amsterdam en gedeporteerd via Westerbork naar Auschwitz.

Jakob en Alida werden in de loop van dag van 25 januari 1943, met de laatste acht bewoners van het rusthuis, opgepakt en met ongeveer 250 personen via de Borneokade per trein afgevoerd naar Westerbork. Een paar dagen eerder waren er al circa 200 personen, hoofdzakelijk oude lieden vertrokken en op 26 januari volgde nog eens een aantal zieken uit de Hollandsche Schouwburg. Op 29 januari vertrok de trein richting Auschwitz met deze circa 500 oude en zieke mensen.

Het leven van Jakob van den Berg, 76 jaar oud, eindigde in de gaskamers van Auschwitz, op 1 februari 1943.

Hoe verging het dochter Bets en de broers en zussen van Jakob van den Berg

• Dochter Bets van den Berg dook in mei 1943 onder bij Jan Burger (de oom van haar studiegenoot Jaap Burger) in Dordrecht en overleefde de oorlog. Zij overleed op 18 maart 1995 in Rotterdam, 88 jaar oud.
• Zus Rozetta (1870) en haar man Isaac van Beek (1869) werden vergast in Sobibor op 7 mei 1943.
• Zus Geertruida (1871) werd vergast in Auschwitz op 28 september 1942.
• Zus Rijntje overleefde de oorlog, maar haar echtgenoot Marcus Bromet werd vergast op 14 mei 1943 in Sobibor.
• Zus Rosalina (1876) werd vergast in Sobibor op 16 april 1943 en haar man Isaac Aaron Kleerekoper overleed in Westerbork op 27 maart 1943.
• Broer Maurits (1878) werd vergast in Auschwitz op 14 september 1942.

Vergeten is Jakob van den Berg niet, zijn naam en nagedachtenis leven voort op:

• Het Joods monument aan de Bierkade in Oud-Beijerland
• Ter herinnering aan Jakob van den Berg en zijn vrouw is er de Van den Bergstraat in Oud-Beijerland
• De grafsteen op het graf van dochter Elizabeth van den Berg op de Joodse Begraafplaats aan het Toepad in Rotterdam herinnert ook aan haar ouders Jakob van den Berg en Alida van den Berg-Kleerekoper
• Nationaal Holocaust Namenmonument Amsterdam

Bronnen:

• Berg, Alie van den, Het joods verleden van Oud-Beijerland, Historische Vereniging Oud-Beijerland (2008)
• Dekker, Loek e.a., Oorlog in de Hoeksche Waard 1940-1945 (Heinenoord 2015)
• Wielek, Han, De oorlog die Hitler won (1947)
• https://www.hvobl.nl/2024/06/04/publicatie-joodse-bezittingen/ (Historische Vereniging Oud-Beijerland)
• https://www.oorlogsbronnen.nl/tijdlijn/1c1edd70-a3cb-44d0-af14-7492da2751e1
• https://www.joodsamsterdam.nl/beth-menoucha/
• https://www.joodsamsterdam.nl/vertrek-uit-amsterdam/
• https://stolpersteine-dordrecht.nl/het_voorbije_joodse_dordrecht_elisabeth_en_stijntje.html (het verhaal van dochter Elizabeth van den Berg)

laatst bijgewerkt 10 februari 2025