Hij werd geboren op 11 juli 1920 te Ambt Vollenhove als zoon van Cornelis van Heesen (1889-1975) en Grietje van Setten (1889-1974). Zijn vader werd in 1930 tot burgemeester van ‘s-Gravendeel benoemd en Wim groeide in dit dorp op met zijn twee zussen en twee broers aan de Zuid-Voorstraat.

Hij volgde Landbouwonderwijs in Dordrecht.

In 1939/1940 vervulde hij zijn militaire dienstplicht en daarna was het tijd zich te oriënteren op een maatschappelijk bestaan.

En toen brak de oorlog uit.

Wim leefde vanuit een protestants-christelijke en principiële achtergrond en had vanaf het begin een sterke antipathie voor alles wat Duits was en dat stak hij niet onder stoelen of banken. Hij zou al in een vroeg stadium betrokken zijn bij gevaarlijke opdrachten, waarvan zijn ouders geen weet hadden. Hij had al vroeg een afscheidsbrief aan zijn ouders geschreven, waarin hij aangaf dat hij zijn leven kon verliezen bij de acties die hij ondernam. 

Die brief had zijn ouders nooit bereikt, zo bekende zijn vader na de oorlog. De dame aan wie Wim die brief in bewaring had gegeven, opende en las die brief nadat Wim gearresteerd was in Putten in 1944. Deze dame was daarvan zo geschrokken dat ze het veiliger vond de brief te verbranden.

7 september 1941

Een tweede wending in het leven van Wim van Heesen vond plaats op 7 september 1941.

Die zondagavond liep hij met een aantal jongens op het dorp en zij zouden twee NSB’ers en een aantal Duitse matrozen, die zij van de pont tussen Wieldrecht en ‘s-Gravendeel zagen komen, met steentjes bekogeld hebben. De Duitse matrozen en de NSB’ers probeerden de jongens te pakken te krijgen. Dat lukte niet en vervolgens werd er geklaagd bij de SS in Dordrecht. Diezelfde avond kwam er een overvalwagen en werd een vijftal jongens, waaronder Willem van Heesen, opgepakt en naar de Bentienkazerne (politiekazerne) in Dordrecht gebracht. Vanuit Dordrecht werden vier jongens, te weten: Jan Huisman, Janus de Man (Lzn.) Arie Noorlander en Willem van Heesen overgebracht naar de strafgevangenis in Scheveningen, dat bekend stond onder de geuzennaam ‘Oranjehotel’.

In de verhoorkamer bij het eerste verhoor zaten verschillende mensen, waaronder de NSB’ers die de jongens hadden opgepakt. Het verhoor was stevig. Makker Jan Huisman vierde in het Oranjehotel zijn 16e verjaardag. Het cadeau: ‘een rode vlieg in de soep’, zou Jan Huisman later vertellen. De jongens mochten eens per week onder de douche en dan konden ze schone kleren aantrekken, zo ze die bij zich hadden. Een brief schrijven naar huis mocht, verder was er weinig te doen. De krant spellen tot de laatste letter, dat was het enige tijdverdrijf.

De jongens kregen enige weken celstraf. Na ontslag werden ze pardoes op straat gezet en moesten ze maar zien hoe ze thuis kwamen. En tot overmaat van ramp kregen alle ouders nog een geldboete opgelegd, omdat Wim, Arie, Jan en Janus een Duitse soldaat hadden beledigd.

Vertrek naar de Veluwe

Wim van Heesen was intussen op een leeftijd gekomen dat hij zich moest melden voor de Arbeitseinsatz. Hij voelde er niets voor om te gaan werken voor de door hem gehate bezetter. Hij vertrok naar de Veluwe en kreeg een baan bij de Landbouw Crisis Organisatie, en werd controleur bij de C.C.D. in Bennekom. Hierbij kwam zijn landbouwdiploma goed van pas.

Als standplaats werd hem Putten toegewezen en daar ging Wim op 1 mei 1942 wonen. Hij werd lid van de Gereformeerde Jongelingsvereniging ‘Dient de Heere’ en al snel had Wim het vertrouwen van de boeren gewonnen en kon hij ondergrondse acties op touw zetten. Soms verdwenen er spontaan paarden wanneer er weer een bevel van de bezetter kwam om paarden in te leveren. In zijn nalatenschap werden tal van vorderingsbewijzen gevonden.

Volgens zijn vader hield Wim zich bezig met spionagediensten en dat kon hij gemakkelijk met zijn werk combineren. Hij was beroepsmatig veelvuldig onderweg.

Op dinsdag 11 juli 1944 vierde Wim zijn 21ste verjaardag met zijn ouders, broers en zussen die een paar dagen bij hem waren in Putten. ‘Hij woonde toen in een huisje in de bossen en het was de laatste maal dat wij hem gezien en gesproken hebben’, zo vertelde vader Van Heesen na de oorlog. ‘In de tweede nacht die we bij hem doorbrachten kwam ‘s nachts, na 02.00 uur, NSB-burgemeester F.D.G. Klinkenberg en zijn NSB-chef van de politie op bezoek om persoonsbewijzen te controleren. Door mijn aanwezigheid liep alles goed af’, zo vertelde vader maar ook burgemeester Van Heesen.

Market Garden

Op 17 september 1944 werden rondom Arnhem tienduizenden geallieerde para’s gedropt. Met dit grootscheepse bevrijdingsoffensief wilden de geallieerden doorstoten naar Duitsland. Op het Gelders verzet werd een beroep gedaan om de para’s optimaal te steunen. Vanuit Londen kwam het verzoek om auto’s met Duitse officieren te overvallen om zo documenten te bemachtigen. Deze actie was bedoeld om documenten te bemachtigen, om zodoende de Airborne Division verlichting te verschaffen, maar ook om de Duitsers bij Arnhem in de rug aan te vallen.

Wim van Heesen werd in september 1944 door de commandant van het Puttens verzet  A. Witvoet geselecteerd en samen met de heren Oosterbroek, Helsdingen, Dankaart, Rengers Hora Siccama, Van Geen en Slotboom zouden ze meedoen en de order uit te voeren om Duitse ordonnansen, koeriers en stafauto’s te overvallen. 

Op vrijdagavond 29 september 1944 werd een eerste poging gewaagd, maar de positie die de overvallers moesten innemen, waren wel door de commandant aangegeven,maar bleken niet in alle opzichten juist te zijn. De actie werd afgeblazen en een dag later opnieuw gepland.

Op zaterdagavond 30 september om 22.00 uur verliet de verzetsgroep Enny’s Hoeve, de verzamelplaats van het verzet, in Voorthuizen per fiets. Van Heesen reed met drie mannen naar de Oldenallerbrug (thans de Poorterbrug) in Putten en namen hun posities in. Het andere deel van de groep fietste verder om een bestelauto te halen, die bij de aanslag nodig zou zijn. Wim van Heesen zat het verst weg in een schuttersputje. Als er een Duitse auto zou aankomen zou Wim van Heesen zijn collega Slotboom, niet ver van hem af – eveneens in een schuttersputje- met zijn lamp seinen. Slotboom op zijn beurt zou seinen naar commandant Witvoet.

Van Heesen voerde zijn taak conform de hem gegeven opdracht uit toen er een auto naderde. De actie verliep niet vlekkeloos, er werd wel geschoten op de naderende auto maar de overval mislukte.

Met z’n drieën, zonder Slotboom, fietsten ze terug, waarschijnlijk weer naar Enny’s Hoeve. Slotboom was tijdens de overval zwaargewond geraakt en met de bestelauto via het dorp naar Enny’s Hoeve vervoerd, waar hij korte tijd later overleed. Ook een Duitse officier kwam bij het vuurgevecht om het leven. Een gewonde officier werd gevangengenomen en een ander vluchtte naar een nabijgelegen boerderij. Een korporaal wist te ontsnappen en waarschuwde de Duitse commandant Fullriede.

Bij razzia opgepakt op 1 oktober 1944

De gevolgen voor de inwoners van Putten waren verschrikkelijk. Het vonnis van generaal Friedrich Christiansen was meedogenloos.

• De schuldigen aan de aanslag dienen te worden doodgeschoten.
• De mannelijke bevolking tussen de 18 en 50 jaar dient te worden gedeporteerd.
• De vrouwen en kinderen dienen te worden geëvacueerd.
• Het dorp Putten dient te worden afgebrand, behalve de huizen van de bewoners die pro-Duits zijn.

Wim van Heesen reed in de ochtend van die 1ste oktober terug naar huis op zijn adres aan de Nieuwe Laaklaan. Hij was nauwelijks thuis toen hij door een Duitse patrouille werd aangezegd zich naar het dorp te begeven om zijn persoonsbewijs te laten zien. Evenals honderden anderen werd hij daar gevangengenomen en opgesloten in een school. Tijdens deze razzia werden al zeven mannen en een jonge vrouw ‘op de vlucht’ doodgeschoten..

De volgende dag, 2 oktober 1944, las Kommandant Fullriede het vonnis voor, een siddering ging door de menigte. Wim van Heesen werd met honderden mannen afgevoerd naar Kamp Amersfoort. De vrouwen en kinderen werden geëvacueerd en het dorp werd platgebrand, met uitzondering van de huizen van de pro-Duitse bewoners.

De mannen liepen in colonne naar de spoorbaan en zongen Psalm 84 (dat nog jaarlijks bij de herdenking wordt gezongen). Zij werden in goederenwagons geladen en in een sukkelgangetje naar Amersfoort gerangeerd. Een handjevol mannen zag nog kans om uit de trein te springen. Ze kwamen in het donker in het Kamp aan. De mannen werden in twee barakken ondergebracht; ze hoefden niet te werken en het eten was niet al te slecht. 

Zou het dan toch nog goed aflopen? 

Neen: op woensdag 11 oktober 1944 gingen de mannen op transport, een aantal had nog weten te ontsnappen, maar dat werd nu onmogelijk gemaakt door de coupédeuren met prikkeldraad dicht te binden. De volgende dag stond de trein de hele dag stil in Almelo waar slechts gelegenheid werd gegeven tot het eten van enkele knollen uit een naburig veld. ‘s Avonds ging de reis door naar Neuengamme, waar men in het holst van de nacht aankwam, het was inmiddels zaterdag 14 oktober. Een groep bleef achter in Neuengamme, een grote groep ging naar Husum aan de Duitse Noordzee en daar moesten de mannen onder zeer slechte omstandigheden tankvallen graven. Eind oktober volgde een transport naar Ladelund (op de grens met Denemarken), waar onder nog slechtere omstandigheden gegraven moest worden. Een groot gedeelte ging weer terug op ziekentransport naar Neuengamme en werd van daaruit weer naar andere ‘buitenkampen’ getransporteerd. 

In totaal werden 659 Puttense mannen gearresteerd. In Amersfoort werden 58 mannen vrijgelaten en 601 mannen gingen op transport. Onderweg sprongen er 13 uit de trein. Van de 588 mannen die in Neuengamme arriveerden, keerden er 48 terug in Putten. Jan Nicolaas Andreas Schelling, geboren in ‘s-Gravendeel op 12 oktober 1913, onderwijzer en wonende in Putten, behoorde ook tot de slachtoffers. Hij overleed op 14 april 1945 in Ravensbrück. Met de 7 mannen die tijdens de razzia werden doodgeschoten vielen er 552 slachtoffers.

Van de 48 mannen die teruggekeerd waren, overleden later alsnog vijf mannen door de ontberingen opgedaan in de kampen. Een niet te bevatten tragedie had zich voor de achtergebleven vrouwen en kinderen voltrokken: een ondraaglijke, pijnlijke en verdrietige afloop.

De ouders van Wim van Heesen hoorden, sinds zijn vertrek begin oktober ‘44, niets meer van hun zoon. Na de bevrijding kwamen er berichten binnen en op 11 juni 1945 ging vader Van Heesen zelf naar Putten en sprak hij met twee overlevenden. Toen werd het vader Van Heesen duidelijk dat zijn zoon twee dagen voor de bevrijding aan de gevolgen van ontbering, uithongering en ziekte was gestorven. 

Van de weinige overlevenden kwamen er nadien allerlei berichten binnen, die allen vertelden dat Willem van Heesen ‘de zon was geweest van de kampen: hij poogde er bij de mensen de moed zo lang mogelijk in te houden; hij verzorgde de zieken. Hij was velen tot grote steun. Maar helaas, enkele dagen voor de bevrijding was hij toch heengegaan’, zo vertelden de mannen aan vader Van Heesen.

Willem van Heesen stierf op 24 april 1945. Het Kamp Sandbostel (Kdo Bevern), een buitenkamp van Neuengamme, werd bevrijd op 29 april 1945.

Het lichaam van Willem van Heesen rust anoniem in een massagraf op de Internationale begraafplaats (Kriegsgräberstätte) te Sandbostel.

Op 23 september 1995 bezochten de broers en zussen van Willem van Heesen het Kamp Sandbostel. Zij werden rondgeleid op de plaats van het voormalig kamp en ook op de grote begraafplaats. Broer Ariën van Heesen legde een krans bij het monument ter ere van zijn broer, Willem van Heesen, die op 25-jarige leeftijd in Duitse gevangenschap het leven verloor.

De naam van Willem van Heesen en zijn nagedachtenis leven voort op:

• Het Monument ‘Moeder’ onder Heinenoord
• De Erelijst van Gevallenen 1940-1945 – Hal van de Tweede Kamer
• Herdenkingszuil Burgerslachtoffers te ‘s-Gravendeel

Bronnen

• Historische Vereniging ‘s-Gravendeel, speciaal bevrijdingsnummer 1995\
• Stichting Jubileumboek ‘s-Gravendeel en auteurs, 1593 ‘s-Gravendeel 1993 (1993)
• https://verhaalvanputten.nl/razzia-putten
• https://www.oktober44.nl/
• https://oorlogsgravenstichting.nl/personen/60573/willem-van-heesen
• https://nl.wikipedia.org/wiki/Willem_van_Heesen 

Laatst bijgewerk: 5 maart 2025