Hij werd geboren op 17 augustus 1924 te Heinenoord, als zoon van Julius Willem Cornelis van Aken (1889) en Willemina Johanna Plomp (1897). Johan groeide op met zijn zussen Johanna Martina en Willemina Johanna en het gezin woonde aan de Blaaksedijk Oost 139a te Heinenoord. Vader was hoefsmid en ook Johan oefende dit vak uit.

Aan de Arbeitseinsatz ontsnapt

Duizenden Nederlanders werden gedwongen om in Duitsland te gaan werken. Deze Arbeitseinsatz was voor de Duitse bezetter een cruciale en nietsontziende manier om de oorlog gaande te houden. Johan, in de leeftijd om opgeroepen te worden, stond voor het dilemma: gehoor geven aan de oproep, een vrijstelling aanvragen bij het arbeidsbureau te Dordrecht of onder te duiken.
Johan koos in overleg met zijn ouders voor het laatste. Hij dook vanaf medio 1943 op verschillende plekken onder. In Utrecht, in Oud-Beijerland waar hij bij de familie Van Oosterom verbleef en de laatste maanden van de oorlog was hij thuis aan de Blaaksedijk.
Bij onraad, verdween hij snel onder de plankenvloer en kwam weer tevoorschijn als het onheil geweken was.

De vrijheid nabij – 4 mei

4 mei – Het is eindelijk zover, de oorlog is voorbij, de bevrijding zit in de lucht. De vrede was nabij, maar de Duitsers probeerden alles nog onder controle te houden, alsof er niets aan de hand was.
Johan, in de veronderstelling dat de bevrijding al gevierd kon worden, kwam ‘s avonds tevoorschijn. Getooid met een bruine hoed ging hij naar het ouderlijk huis van André Koster, de verloofde van zijn zus Johanna. Andre lag ziek op bed en hij vertelde dat hij naar zijn ‘meisje’ wilde gaan (Lijntje van Elderen uit Westmaas).
Vader Koster waarschuwde hem: ‘Ga niet over Mijnsheerenland naar Westmaas’, zo herinnerde Leen Koster zich, de jongere broer van André.
Johan sloeg het goede advies in de wind, stapte op en ging richting Westmaas en nam daarmee een groot risico: hij ging immers op stap terwijl het nog ‘Spertijd’ was.

Ter hoogte van de woning van gemeentesecretaris Gerrit Sterk aan de Hoflaan 8 in Mijnsheerenland liep Johan tegen de Duitsers op. In het huis van Sterk had een groep van enkele Fallschirmjäger zich gevestigd en die lieten zich niet onbetuigd in het dorp. Die avond vierden ze in ‘hun huis’ een afscheidsfeest omdat ze verplaatst zouden worden. Annie Vermaat uit de Schoolstraat (nu Julianastraat) was er die avond om te koken voor de mannen.
Johan van Aken werd meegenomen voor verhoor en terwijl ze in de gang stonden werd Annie Vermaat erbij geroepen om als tolk te fungeren. Johan vertelde meerdere keren de Duitsers dat het inmiddels vrede was, maar de Duitsers geloofden hem niet. Het ging er stevig aan toe. Johan van Aken werd tegen de grond gewerkt en weer verklaarde hij dat het vrede was en dat hij op weg was naar zijn meisje.
De Duitsers wilden hiervan niets weten, een van hen trok het wapen en Johan werd opgesloten in de garage achter de woning. Korte tijd later werd Johan van Aken doodgeschoten omdat de Duitsers ervan overtuigd waren dat hij een terrorist (verzetsstrijder was). Johan van Aken was vrijwel op slag dood. Datzelfde lot trof ook Jacob van Etten. 

Zo kwam er, met de bevrijding in zicht, een einde aan het leven van de 20-jarige Johannes Martinus van Aken.

Het bericht van de brute moord bereikte de familie Koster op 5 mei. De toen achtjarige Leen Koster vertelde in 2016: ’Ik herinner me nog die 5e mei 1945 het was feest en met oranje sjerpen en vlaggen liepen we op de dijk en dan komt het droevige bericht: Johan van Aken is doodgeschoten door de Duitsers. Weg was de feestvreugde, we zijn stilletjes naar huis gegaan’.

Op 8 mei 1945 werd Johannes Martinus van Aken onder grote belangstelling begraven op de Algemene Begraafplaats in Heinenoord.

De naam van Johannes Martinus van Aken en zijn nagedachtenis leven voort op:

• Het monument ‘Moeder’ – Heinenoord

Bronnen

• In het magazine 80 jaar Vrijheid in de Hoeksche Waard, is de moord op Johannes Martinus van Aken en Jacob van Etten uitvoerig beschreven https://www.gemeentehw.nl/bestuur-organisatie/80-jaar-vrijheid-in-de-hoeksche-waard/
• Bax, Marjolein, Een wrang feest, hoe velen de bevrijding niet overleefden (Balans 2020)
• Brand, Simon M., Het verzet in de Hoeksche Waard (Strijen 1976)
• Dekker, Loek e.a., Oorlog in de Hoeksche Waard 1940-1945 (Heinenoord 2015)
• https://wo2-hoekschewaard.nl/mijnsheerenland/1945-een-duitscher-noemende-bij-zijn-voornaam-ted/ 
• https://oorlogsgravenstichting.nl/personen/1800/johannis-martinus-van-aken

laatst gewijzigd: 13 april 2025