Zij werd geboren op 27 oktober 1894 te Noordwelle, op Schouwen-Duiveland, als dochter van Gillis Doeleman (1867-1945) en Elizabeth Suzanna Viergever (1869-1945). Jo, zo werd ze genoemd, groeide op met haar drie zussen en een broer in Noordwelle op Schouwen.

Op 4 mei 1916 trouwde Jo in Sint Philipsland met de 22-jarige landbouwer Matthijs Adriaan Goemans uit Dreischor en zeven maanden later werden de tweeling Jacobus Hubrecht en Gilles Johannes geboren. Johan Matthijs, geboren in 1919, maakte het gezin compleet.

De klok stond stil

Het huwelijk tussen Jo en Matthijs hield geen stand en werd in 1938 ontbonden. Haar ouders waren na jarenlang een boerenbedrijf te hebben gehad in Anna Jacobapolder op het eiland Sint Philipsland verhuisd naar de Blokweg in Zierikzee. Jo trok, na haar scheiding, bij haar rentenierende ouders in.

Hun leven werd in 1944 bruut verstoord toen het gebied door de Duitsers werd aangewezen als niemandsland. Jo en haar ouders moesten huis en haard verlaten, net als 180.000 andere Nederlanders, die zich plotseling in het frontgebied bevonden. Zij vonden onderdak aan de Zuidzijdsedijk 7 te Nieuw-Beijerland, bij Suze, de zus van Jo. Suze was getrouwd met Koos van de Zande en het echtpaar had twee kinderen: Hubrecht Gillis van de Zande (1926) en Gillis van de Zande (1929).

In februari 1945 waren de bewoners aan de Zuidzijde al gewend aan overvliegende V1’s, die vanaf het BPM-terrein in Pernis werden afgeschoten. Gewaarschuwd door het onheilspellende geluid van de V1-stuwmotor, stonden bewoners regelmatig te kijken naar de overvliegende bommen. Men zag hoe de projectielen ter hoogte van Bergen op Zoom door de geallieerden onder vuur werden genomen. Niet zelden leidde dat tot een enorme explosie. Aan de Duitse soldaten op de Zuidzijde ontlokte dit een zwaarmoedig gemompel. De bommen waren op weg naar Antwerpen en circa zeventig procent werd vernietigd door luchtafweergeschut.

Het huis aan de Zuidzijde van de familie Van de Zande lag precies tussen de lanceerinstallatie te Pernis en het doel Antwerpen in. In de nacht van 22 op 23 februari 1945 vloog een V1, na één van de vele mislukte lanceringen, laag over het Spui en via Nieuw-Beijerland in de richting van de Zuidzijde. De bom kwam uiteindelijk terecht in de boomgaard achter het huis van de familie Van de Zande, aan de Zuidzijdsedijk 7. De V1 wist zich al snoeiend door de bomen heen te werken en vloog door de voet van het huis, door de wasloods heen, naar binnen. De vliegende bom kwam daarna in de keuken terecht en ontvlamde meteen. Hij kwam tot stilstand tegen de slaapkamermuur van Koos en Suze van de Zande, die beiden via het raam maar net op tijd aan de vlammen wisten te ontkomen. Jo Doeleman, die in de kamer precies boven de keuken sliep, kwam om in de vlammenzee.

In totaal sliepen er die nacht negen personen in het huis. Na de inslag sloeg boven in het huis door de druk de slaapkamerdeur van de twee zoons Hubrecht en Gillis open naar de overloop. Ook de daar ondergebrachte jongen Jan Verhoeven sliep daar. De jongens wisten door het raam te ontkomen, via de kap van de rolluiken beneden. Op zolder sliep de 20-jarige huishoudelijke hulp Aartje Biesheuvel. Zij kon haar slaapkamerdeur niet meer open krijgen en besloot uit het raam te springen. Ze belandde op haar blote voeten in het grind, maar wist desondanks, met verwondingen aan haar rug, het nabijgelegen huis van de familie Van der Hoeven te bereiken. Daar bleken inmiddels ook Suze en Koos van de Zande en hun zoons terechtgekomen te zijn. Jan Verhoeven was blootsvoets en in de vrieskou naar zijn ouders gerend, die iets verderop langs de dijk waren ondergebracht bij Jan Vogelaar. Betje, de moeder van Jo en Suze Doeleman, verscheen kort na de inslag op de eerste verdieping op het balkon en riep om hulp. Terwijl er een ladder werd gehaald besloot zij haar man te gaan halen, die slecht ter been was. Vermoedelijk is Betje door de rook bedwelmd geraakt. Ze is niet teruggekomen en is samen met haar echtgenoot Gillis in het brandende huis om het leven gekomen. Duitse soldaten die ter plaatse kwamen hebben de gehele omgeving laten ontruimen. Twintig minuten na de inslag stopte het luide brommende geluid van de V1 en kwam deze tot ontploffing. De explosie was enorm en enkele ruiten in de omgeving sneuvelden. Veel later, toen het al begon te schemeren, kon de brandweer uit Nieuw-Beijerland de brand blussen. Zij konden de drie lichamen bergen, iets wat diepe indruk maakte op hen. Later is naast het huis nog een wekker gevonden die uit het huis was geslingerd. De klok stond op tien minuten over twee. 

Johanna Lena Doeleman, 49 jaar oud, werd met haar ouders begraven op de Algemene Begraafplaats in Nieuw-Beijerland. Al snel na de bevrijding werd Johanna Lena Doeleman herbegraven op de Algemene Begraafplaats in Zonnemaire. Haar ouders werden herbegraven op de Algemene Begraafplaats in Anna Jacobapolder op Sint Philipsland.

De naam van Johanna Lena Doeleman en haar nagedachtenis leven voort:

• Monument Burgerslachtoffers Korendijk WOII

Bronnen

• Dit levensverhaal en bijbehorende afbeeldingen is een integrale weergave van een eerder verschenen artikel op https://wo2-hoekschewaard.nl/nieuw-beijerland/gillis-betje-en-johanna-doeleman-%e2%80%a0-23-februari-1945/
• Dekker, Loek e.a. Oorlog in de Hoeksche Waard 1940-1945, (Museum Hoeksche Waard 2015)

Laatst bijgewerkt 27 januari 2025