Hij werd geboren in Amsterdam op 15 november 1924 als zoon van Leendert Filipson (1883-1952) en Carolina Augustus Lieftinck (1895). Zijn vader was werktuigkundig- en elektrotechnisch ingenieur en zijn moeder, collectrice bij de Nederlandse Staatsloterij, een zus van de latere minister van Financiën, prof. dr. Pieter Lieftinck. Deze haalde de geschiedenisboeken met de grote geldsanering in september 1945 het ‘tientje van Lieftinck’.

Het echtpaar Filipson ging in 1931 uit elkaar. Carel woonde met zijn moeder, zus Lola en broer Alfred op de Ceintuurbaan in Amsterdam. Hij was blijkbaar niet de gemakkelijkste, want een paar maanden voordat de oorlog uitbrak vertrok Carel naar Amersfoort. Hij werd daar ondergebracht bij een instelling ‘tot opvoeding van weezen en andere minderjarigen in het huisgezin’. In Amersfoort ging hij naar de ULO/MULO. In de zomer van 1943 keerde hij terug naar zijn moeder in Amsterdam en liet zich daar inschrijven voor het cursusjaar 1943-1944 bij de Kweekschool voor de Zeevaart. Teunis Kooij had dat ook gedaan en de jongens raakten bevriend. In september 1944 werd de school gesloten.

Carel en Teunis Kooij vatten het plan op om naar het bevrijde zuiden van het land te vertrekken om zo het gevaar te ontlopen om te worden opgepakt bij een razzia en naar Duitsland te worden gestuurd voor de ‘Arbeitseinsatz’.

De bedoeling was naar het gebied rond Sliedrecht en Gorinchem te rijden en daar de rivier over te steken. Ze hadden voor dit plan contact gezocht met de ondergrondse in Amsterdam en adressen gekregen van schippers op de grens van bezet en bevrijd gebied. Het uiteindelijke doel was Antwerpen, waar zij dienst wilden nemen bij de geallieerde Koopvaardijvloot.

Carel en Ton vertrokken op de fiets vrijdag 5 januari 1945 rond vier uur in de nacht. Het was koud en het vroor. De moeder van Carel wist waarheen haar zoon op weg was, zij had hem zelfs 800 gulden meegegeven. Maar sinds zijn vertrek had ze niets meer van de twee jongens vernomen. De twee jongens waren met hun fietstocht door bezet Nederland natuurlijk begonnen aan een hachelijk avontuur. Het oversteken van de rivier tussen bezet en bevrijd gebied was een levensgevaarlijke onderneming. Maar toch hoopte ze op een berichtje dat ze goed waren aangekomen.

De jongens waren inmiddels opgepakt en zaten gevangen in het Oranjehotel te Scheveningen, maar dat wist de moeder van Carel niet.

Wat gebeurde er op zondag 18 februari 1945?

In de vroege ochtend gingen enkele celdeuren van het Oranjehotel open en tien mannen, onder wie Carel August Filipson, werd toegesnauwd dat ze moesten ‘mitkommen’.

De mannen werden een vrachtwagen ingeduwd, op weg naar Heinenoord. Ter hoogte van de Oud-Heinenoordseweg, werden de tien de vrachtwagen uitgejaagd en geboeid op een rij gezet. Een van hen schreeuwde in doodsnood ‘Moeder’! Geweerschoten maakten een einde aan hun leven.

De terechtstelling was een vergelding voor de liquidatie, een dag eerder, van de NSB-burgemeester Marinus Adrianus Simonis van Nieuw-Beijerland op de plek waar de tien werden terechtgesteld, en waar nu het monument ‘Moeder’ staat.

Het lichaam van Carel August Filipson werd dezelfde dag nog begraven in een gezamenlijk graf op de Algemene Begraafplaats te Heinenoord. In de zomer van 1945 vond identificatie van de tien lichamen plaats. Twee lichamen bleven, ook na identificatie, onbekend. Zij vonden anoniem hun rustplaats elders op de begraafplaats.

Toen het ook na de bevrijding stil bleef, richtte Carolina zich tot het Militair Gezag met een aanvraag voor onderzoek naar haar vermiste zoon, die door het Rode Kruis in behandeling werd genomen. Ook haar broer Pieter, inmiddels minister van Financiën, drong aan op onderzoek. Het Rode Kruis concludeerde eind 1951 dat de jongens ‘met aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid’ tussen 6 en 8 januari 1945 waren omgekomen. Hun lichamen waren echter onvindbaar. De minister van Justitie bepaalde dat er een overlijdensakte kon worden opgemaakt.

Twee jaar later nam de zaak een onverwachte wending toen in bredere kring bekend werd dat er in Heinenoord nog steeds twee lichamen lagen van onbekend gebleven mannen, die daar op 18 februari 1945 aan de kant van de Rijksweg Blaaksedijk-Krooswijk waren gefusilleerd. Wachtmeester Ferdinand Pels van de Rijkspolitie Heinenoord kon, aan de hand van een foto en een stuk van het pak dat Filipson tijdens de executie droeg, bevestigen dat één van de mannen Carel August Filipson was. Op 19 november 1953 had Carolina eindelijk droeve zekerheid over het lot van haar zoon. Vader Leendert Filipson mocht dit niet meer vernemen, hij was in februari 1952 overleden.

Over wat er is gebeurd is inmiddels een dikke mist neergedaald. De toedracht kon tot nu toe niet worden achterhaald. De jongens zouden gezien zijn in Poederoijen in de buurt van Zaltbommel, maar dat is allerminst zeker. Waar en wanneer zij zijn opgepakt en opgesloten in het Oranjehotel is niet bekend. Er worden nog regelmatig archieven en dossiers geopend, waarmee waarschijnlijk nieuwe informatie over 1945 boven water komt. Misschien dat we dan meer te weten kunnen komen over de lotgevallen van Carel Filipson en zijn vriend Teunis Kooij.

In overleg met de nabestaanden en de Oorlogsgravenstichting werd besloten het stoffelijk overschot van Carel August Filipson over te brengen naar het Nationaal Ereveld in Loenen. Daar werd hij in 1981 met zijn vriend Teunis Kooij begraven, voor altijd broederlijk naast elkaar.

De naam van Carel August Filipson en zijn nagedachtenis leven voort:

• Monument ‘Moeder’ onder Heinenoord
• De Erelijst van Gevallenen 1940-1945 Hal van de Tweede Kamer
• Monument voor leerlingen van de Kweekschool voor de Zeevaart, Marineterrein naast het Scheepvaartmuseum in Amsterdam
• In Heinenoord kwam er in 2024 een C.A. Filipsonstraat, ter herinnering aan zijn terechtstelling op 18 februari 1945

Bronnen

• Dekker, Loek e.a., Oorlog in de Hoeksche Waard 1940-1945 (Heinenoord 2015)
• Brand, Simon M., Het verzet in de Hoeksche Waard (Strijen 1976)
• Brand, Simon M., Het verzet in de Hoeksche Waard II (Strijen 1995)
• Museum Hoeksche Waard, De tien van ‘Moeder’ (MHW 004-2021)
• https://wo2-hoekschewaard.nl/?s=de+tien+van+moeder
• https://wo2-hoekschewaard.nl/monument-heinenoord/carel-august-filipson-%e2%80%a0-18-februari-1945/
• https://wo2-hoekschewaard.nl/monumenten/1946-het-monument-moeder-te-heinenoord/
• https://digitaalmonument.oranjehotel.org/nl/person/1715682661/carel-august-filipson/
• https://oorlogsgravenstichting.nl/personen/42525/carel-august-filipson

het laatst bijgewerkt: 6 januari 2025