Zij werd geboren op 3 november 1876 te Strijen als dochter van Philip Zwarenstein (1838-1915) en Elizabeth Kleinkramer (1852-1938). Haar ouders trouwden op 14 juni 1872 en Kaatje groeide op met haar zussen Mijntje (1873) en Sientje (1875).

Kaatje trouwde op 29 juni 1905 in Strijen met Pinas Zwarenstein (geboren 30 april 1870 te Strijen). Kaatje en haar man woonden aan de Kerkstraat 35 (nu 26) en naast haar woonden haar zussen Mijntje en Sientje.

Pinas en Kaatje kregen vijf kinderen:

• Hartog, overleed zes weken oud op 3 juni 1906 te Strijen
• Philippus, geboren 8 maart 1907, hij werd veearts, trouwde met Cornelia Helena Zwarenstein, woonde in Dubbeldam en overleed op 25 februari 1935 aan een longontsteking na een bloedvergiftiging. Zijn vrouw Nelly(Cornelia) hertrouwde met Jacob Kleinkramer uit Strijen en met haar zoontje Pim verhuisde ze naar Strijen. Nelly, Pim en Jacob overleefden de oorlog
• Elizabeth (Betsie), geboren op 10 april 1910, trouwde met Jacob Louis Hammelburg en verhuisde naar Sommelsdijk. Zij werd vergast met haar vierjarig dochtertje Hester Cato op 18 augustus 1942 in Auschwitz. Haar man onderging hetzelfde lot op 26 september 1942
• Bertha, geboren op 15 oktober 1911 en
• Cornelia (Corrie), geboren op 5 september 1915. 

Dochters Bertha en Corrie bleven bij hun ouders wonen en hielpen Kaatje in de huishouding en in de winkel. Haar man Pinas was horlogemaker en goudsmid en bracht zijn waren aan de man buiten het dorp met paard en wagen. De vrouwen runden het winkeltje.

Oorlog

De nazi’s zijn niets ontziend en zijn uit op uitroeiing van het Joodse volk, ook in Strijen. Kaatjes dochters Bertha en Corrie kregen als eerste een oproeping om zich te melden bij Loods 24 in Rotterdam. Zij gaven hieraan gehoor en via Westerbork eindigden hun levens op 30 september 1942 in Auschwitz.

Kaatje en Pinas dachten rustig in Strijen te kunnen blijven. Zij waren immers op leeftijd en gingen ervan uit dat de bezetter hen wel met rust zou laten. Niets was minder waar. Op 5 november 1942 waren de SD’ers Pikaar, Verhoeven en Jansen van Groep X van de Rotterdamse politie onderweg naar de Hoeksche Waard om achtergebleven Joden op te pakken. Vooraf waren er al diverse tips binnen gekomen, ook op het gemeentehuis in Klaaswaal, dat er Joden gearresteerd zouden gaan worden. Jan de Zeeuw, werkzaam op de secretarie en zoon van de burgemeester van Numansdorp en Klaaswaal, probeerde de Joodse mensen in Strijen in te lichten en hen naar een onderduikadres te brengen.

In Numansdorp had hij de SD’ers al ontmoet bij de arrestatie van Nardes Morisco en Antje en Jakob Zwarenstein. Hij belde als eerste aan bij Nelly Kramer-Zwarenstein. Zij kon haar man Jacob op tijd waarschuwen en hij kon onderduiken. Nelly Kramer vroeg Jan de Zeeuw: ‘wil  je mijn schoonouders waarschuwen’. Pinas hoorde de onheilstijding aan, talmde nog wat en toen was het al te laat: ‘de SD’ers uit Numansdorp stonden al voor de deur’, zo vertelde Jan de Zeeuw na de oorlog.

Kaatje, haar man, haar twee zussen en de vier zussen van Pinas werden gearresteerd op 5 november 1942 en overgedragen aan de Sicherheitspolizei in Rotterdam.

De marechaussee bracht hen naar het Adama van Scheltemaplein in Amsterdam, waar de ‘Zentralstelle für jüdische Auswanderung’ was gevestigd en daarna ging het richting Westerbork. Daar werd zij 7 november 1942 ingeschreven en op 10 november 1942 stond de trein klaar richting Auschwitz. Kaatje Zwarenstein-Zwarenstein, 66 jaar oud, werd op 13 november 1942, direct bij aankomst in Auschwitz vergast, evenals haar man, zussen en schoonzussen. 

Het gezin van Pinas en Kaatje Zwarenstein was nu volledig uitgewist.

Vergeten is Kaatje Zwarenstein-Zwarenstein niet, haar naam en nagedachtenis leven voort op:

• Het Joods monument 1940-1945 ‘Nooit weer’, Strijen 
• Voor het pand Kerkstraat 26 (voorheen 35) ligt een Stolperstein met haar naam
• Nationaal Holocaust Namenmonument, Amsterdam

Bronnen

• Dekker, Loek e.a., Oorlog in de Hoeksche Waard 1940-1945 (Heinenoord 2015)
• Riet, Frank van, De Dordtse Affaire (2022)
• Strijen 1940-1945, in opdracht van de gemeente Strijen (1985)
• Strijen in Oorlogstijd, Strijen in Historisch Perspectief (1995)
• Valkenburg, Rik, Bij ‘t barnen van ‘t gevaar (Dordrecht, 1970) – pag. 120 e.v.
• Veld, C. In ’t en P. van den Broek, De Joodse Gemeenschap – Strijen in Historische perspectief  (1992)
• https://stolpersteine-dordrecht.nl/het_voorbije_joodse_dordrecht_familie_zwarenstein.html
• https://www.stolpersteine-dordrecht.nl/het_voorbije_joodse_dordrecht_familie_zwarenstein_familieoverzicht.html
• https://stolpersteine-dordrecht.nl/het_voorbije_joodse_dordrecht_familie_kleinkramer.html
• https://www.joodsmonument.nl/nl/page/62063/kaatje-zwarenstein-zwarenstein
• https://www.joodsmonument.nl/nl/page/62063/kaatje-zwarenstein-zwarenstein
• www.zwarenstein.nl website van Mylène Zwarenstein, die met deze website de herinnering levend wil houden aan de Zwarensteinen die er niet meer zijn.

laatst bijgewerkt: 13 februari 2025