Westerbork

Kamp Westerbork was in 1939 geopend om Joodse vluchtelingen uit Duitsland op te vangen. De eerste groep Joodse vluchtelingen moest direct aanpakken. Het kamp was nog in aanbouw en de omgeving moest nog ontgonnen worden. Het moest vooral een opleidingsplaats worden, gericht op emigratie. Hoe anders werd de functie van het kamp.
Van juli 1942 tot april 1945 gebruikten de Duitsers het kamp als doorgangskamp; vanuit Westerbork werden ruim honderdduizend Joden naar Auschwitz en Sobibor gedeporteerd. Slechts vijfduizend van hen overleefden de oorlog. Het kamp stond onder commando van de Befehlshaber der Sicherheitspolizei und des SD. Het vluchtelingenkamp veranderde in een Polizeiliches Judendurchgangslager.
Iedereen die in Westerbork aankwam, probeerde langer in het kamp te blijven. Maar elke dinsdag vertrok er een trein naar Polen en het bleef tot het laatste moment onzeker of je zou moeten instappen.

Hoeveel Joden er moesten vertrekken en waarheen werd, in Berlijn, beslist door Adolf Eichmann en zijn staf. Hij was de hoofdverantwoordelijke voor de deportaties van de Joden. In Berlijn overzag men de transporten uit verschillende landen en kende men de capaciteit van de vernietigingskampen. Wie er zou moeten vertrekken, werd bepaald door de Zentralstelle für jüdische Auswanderung in Amsterdam en Westerbork.
Iedere nieuwkomer zocht in het kamp direct contact met mensen die hem zouden kunnen helpen om uitstel van transport te krijgen. Er waren allerlei lijsten van personen die niet op transport gesteld mochten worden, maar de ene lijst had meer waarde dan de andere. Natuurlijk probeerden de meeste mensen op zo’n lijst geplaatst te worden en als zij er eenmaal op stonden was het de vraag voor hoe lang en wanneer ze er weer afgehaald zouden worden. Dikwijls vonden er op het allerlaatste moment nog veranderingen plaats.

De trein met de vele goederenwagons was al op maandag het kamp binnengereden. De drukte en bedrijvigheid in het kamp verstomde, angst en spanning heersten. Velen sliepen niet of heel slecht. Dinsdag in alle vroegte gingen de barakleiders naar hun barak om de namen op te lezen wie er zou moeten vertrekken. Het werd heel stil. Werd je naam afgeroepen, dan moest je snel handelen en je gereed maken voor vertrek.
Het is met geen pen te beschrijven wat er eigenlijk gebeurde voor en op de dag van zo’n transport.Als de trein vertrokken was, haalden de achterblijvers iedere keer opgelucht adem. De normale sfeer keerde weer terug, tot het weer maandag werd!

De reis naar het Oosten
In Westerbork wist iedereen dat de treinen naar Auschwitz gingen, ook de naam Birkenau was bekend. Maar niemand wist wat daar was en hoe het daar was. Van de mensen die daarheen vertrokken waren, werd niets meer gehoord. De leden van de Grüne Polizei die met het transport meereisden, lieten niets los. Alleen dat het een werkkamp was waar iedereen zou moeten werken, voor de Duitse industrie.

Hoe zag zo’n personen- en goederenwagon er uit?
In een personenwagen kon je wel zitten maar het was er overvol zodat er niet voor iedereen een zitplaats was. Zestig tot zeventig personen in een goederenwagon was geen uitzondering. Er was geen ruimte om de benen te strekken of te gaan zitten. Er was geen bank en geen stro. Er waren twee tonnen geplaatst, een met drinkwater en een lege, waarin mensen hun behoeften konden doen. Deze ton was snel vol en de stank was ondraaglijk. Je kreeg wat eten, brood en water mee voor onderweg. Een mogelijkheid om je onderweg te wassen was er niet en door slaapgebrek raakte je oververmoeid.
De reis naar Auschwitz duurde 34 tot 44 uur en naar Sobibor 72 uur, drie dagen en drie nachten. En dan eindigt de reis meestal direct in de gaskamer.

bron
https://kampwesterbork.nl/

laatst bijgewerkt: 7 september 2024